Wat gebeurt er bij overprikkeling
- Huis van Herstel
- 13 sep 2021
- 7 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 1 nov 2021
Voordat je gaat beginnen.
Kijk eerst dit filmpje voordat je verder gaat met deze blog.
-----waarschuwing------
Indien sprake van overprikkeling of epilepsie, klik niet op deze link!
Wanneer je aan het begin van het filmpje denkt dat het geluid te zacht staat, zet het geluid niet harder.
In deze simulatie wordt weergegeven hoe overprikkeling kan worden ervaren.
Zintuigen
Een prikkel is een stukje informatie dat binnenkomt via de zintuigen. Om te kunnen leven en overleven is het belangrijk dat de prikkels op de juiste manier binnen komen en worden verwerkt.
Om bij onze hersenen te komen maken prikkels gebruik van Ć©Ć©n van de vijf volgende ingangen, beter bekend als onze zintuigen.
1. Zien ā ogen
2. Horen ā oren
3. Voelen ā huid
4. Ruiken ā neus
5. Proeven ā tong en neus
Vrijwel altijd is het zo dat Ć©Ć©n situatie via meerdere zintuigen bij onze hersenen komen. De hersenen vatten al deze prikkels dan weer samen tot Ć©Ć©n enkele situatie.
Je ogen zien druppels water in een plas vallen. Je oren horen zacht getik in het
water. Je huid voelt de druppels tegen je kleding aankomen. Je neus ruikt de geur van
de frisse lucht. Uit deze vier prikkels trekken je hersenen de conclusie: Het regent!
Prikkels
De hersenen krijgen de prikkels binnen, interpreteren deze en sturen het lichaam aan in de adequate reactie. Dit gaat in een dusdanig hoog tempo dat we veel van deze prikkels niet eens bewust registreren.
Hoe vaak sta je stil bij de wind die op je huid terecht komt tijdens een wandeling in het bos?
Sommige prikkels registreren we wel, maar we staan er maar heel kort bewust bij stil.
Tien meter na het zebrapad beginnen we het getik, dat hoort bij het voetgangers stoplicht, alweer te vergeten.
Overprikkeling
Helaas gaat dit soms mis, dan spreken we van overprikkeling.
Er komen meer prikkels binnen dan de hersenen kunnen verwerken of de hersenen hebben meer tijd nodig om de binnengekomen prikkels te verwerken.
Het moment wanneer iemand overprikkeld raakt, is voor iedereen verschillend.
Meneer Janssen kan helemaal opbloeien bij het doen van de kerstboodschappen op 23 december, terwijl voor mevrouw Smid de gedachte alleen al vanaf 20 december voor een onleefbare situatie zorgt.
In de regel kan elk zintuig afzonderlijk overprikkeld raken. Hierdoor is er ook per zintuig een verschillende hoeveelheid prikkels nodig om tot overprikkeling te komen.
Zo kan voor de Ć©Ć©n het dragen van een wollen trui, die kriebelt op je huid, zorgen voor een (bijna) paniek situatie waar een overvolle discotheek, met stroboscoop, hitte, een droge keel en harde muziek zorgen voor een euforische avond. Voor een ander kan deze situatie net andersom zijn.
In de basis onderscheiden we drie vormen van overprikkeling.
1. Je zintuigen geven teveel prikkels door naar de hersenen
2. De prikkels die doorgegeven worden, komen te hard binnen
3. Er is geen filter meer in je hersenen dat hoofd- en bijzaken uit elkaar houdt.
Het effect van overprikkeling
Overprikkeling heeft het meeste effect op de volgende gebieden
1. Dingen begrijpen
Wanneer je overprikkeld bent, kan het lastiger zijn in een (drukke) omgeving een gesprek met anderen goed te volgen en te begrijpen wat er van je wordt verwacht.
2. Jezelf verplaatsen
Wanneer je ergens naar onderweg bent, heb je al je zintuigen nodig dit op een veilige manier te doen. In een staat van overprikkeling kun je van de reis ergens naar toe (doktersbezoek, supermarkt) alleen al te moe zijn, laat staan voor het bezoek of de afspraak zelf; en dan hebben we het nog niet eens over de terugreis.
3. Jezelf verzorgen
Een staat van overprikkeling is vaak dusdanig vermoeiend dat dit ten koste kan gaan van de zorg voor jezelf. Na een enorm drukke werkdag en een aantal overuren, hoeveel energie heb je dan nog om een eenvoudige, gezonde maaltijd te koken?
4. Omgaan met anderen
Het contact met anderen op zichzelf, kan al voor enorm veel prikkels zorgen. Wanneer dit contact niet meer lukt omdat het teveel vraagt, is het vaak makkelijker een afspraak af te zeggen, of Ć¼berhaupt niet te maken. Dit is iets wat op onbegrip kan stuitten, waardoor eenzaamheid op de loer kan liggen.
5. Dagelijkse activiteiten
Door het binnenkrijgen van veel prikkels, kan bij sommigen tot concentratieproblemen leiden; je krijgt minder voor elkaar dan je eigenlijk had gewild. Dit gebrek aan concentratie kan snel leiden tot vermoeidheid, hoofdpijn en allerlei andere fysieke klachten. Je lichaam eist van je dat je meer rust momenten in plant in je dag. Hoewel je weet dat een bezoekje aan de sportschool met vrienden goed voor je is, weet je ook dat je enorm kunt opladen van een avondje alleen Netflixen op de bank.
6. Meedoen aan de wereld
Waar veel mensen weinig rekening mee houden is dat via de media ook veel prikkels binnen kunnen komen (newsfeeds, journaals, social media).
Mensen die van zichzelf weten dat ze snel overprikkeld zijn, beperken de hoeveelheid prikkels die via deze kanalen binnenkomen. Hierdoor kan het zo zijn dat je informatie mist.
Daarnaast, door de gemiddeld hogere hoeveelheid rust die je nodig hebt, kan dit effect hebben de hoeveelheid uur die je per week kunt werken en/of studeren. Dit met het effect dat de sociale wereld, soms noodgedwongen, steeds kleiner wordt.
Filmpje
Heb je alles goed op je in laten werken?
Kun je je nu goed voorstellen hoe iemand zich voelt wanneer hij/zij overprikkeld is?
Zo ja, bekijk dit filmpje en check of je het bij het rechte eind had.
-----waarschuwing------
Indien sprake van overprikkeling of epilepsie, klik niet op deze link!
Wanneer je aan het begin van het filmpje denkt dat het geluid te zacht staat, zet het geluid niet harder.
In deze simulatie wordt weergegeven hoe overprikkeling kan worden ervaren.
Wat kun je doen om overprikkeling tegen te gaan?
Tips bij acute overprikkeling
Duizelt het je van alle indrukken tijdens een feestje, komt de kantoortuin op je werk ineens keihard bij je binnen of is de buurman aan het boren en raak je daardoor overprikkeld? Deze zes tips helpen je om bij acute overprikkeling voor jezelf te zorgen en snel te herstellen.
Trek je tijdig terug. Is het even te veel? Ga dan rustig liggen of even slapen. Ben je op je werk, doe dan oordopjes in, trek je terug in een stilteruimte, maak een korte wandeling, werk de rest van de dag thuis of sluit een paar minuten je ogen op het toilet.
Pak je rust. En doe dat vooral op jouw manier. Sommige mensen die hoogsensitief zijn laden het beste op door tijd alleen door te brengen, zonder mensen, geluid of beweging. Sluit je jezelf liever niet op in je kamer, dan heb je vast een rustgevende hobby. Denk aan het maken van een puzzel of het wandelen in de natuur. Of spreek af met iemand bij wie je je ontspannen voelt en je juist energie geeft.
Verwen jezelf. Neem een warme douche of bad om je lichaam te ontspannen, maak een voetenbadje klaar, bestel eten of ga naar de masseur. Ben je niet thuis, dan kun je langzaam je slaap masseren. Of zorg dat je altijd een rustgevende olie of massagetool in je tas hebt zitten.
Haal de prikkel weg. Ben je hoogsensitief en weet je als waardoor je overprikkeld bent? Haal de prikkel dan weg of ga zelf bij deze prikkel weg. Ben je op een feestje en voelt het beladen, voel je dan ook vrij om na een kwartier weg te gaan. Je lichaam vraagt erom en het is echt okƩ.
Focus op je ademhaling. Haal rustig en diep adem, houd je adem in, tel tot vier en adem vervolgens langzaam uit. Doe dit een paar minuten.
Volg je gewone ritme. Ben je overprikkeld, dan is de kans groot dat je het niet zo ziet zitten om gezond voor jezelf te koken en je normale avondritueel af te werken. Toch helpt dat op dit soort momenten juist. Die dingen doe je namelijk zonder erbij na te denken.
Ga slapen. Of het nu drie uur ās middags is of acht uur ās avonds, als je overprikkeld bent kruip je gewoon in bed. Je lijf wil rust en daar kun je maar beter naar luisteren.
Maak een me-time-lijstje
De tips die hierboven staan, helpen vaak om te ontspannen en herstellen van een acute overload aan prikkels. Maar bedenk vooral: wat geeft jou rust? Waar heb jij baat bij? Maak een lijst met activiteiten en dingen die jou laten ontspannen en herstellen. Sla dit lijstje op in je telefoon, zodat je het erbij kunt halen wanneer de overprikkeling opkomt. En zie het ook als een checklist: heb ik voldoende van deze activiteiten in mijn agenda staan?
Tips bij langdurige overprikkeling
Ben je hoogsensitief en laat je al een lange tijd te veel prikkels toe, dan kun je wel eens in een vicieuze cirkel terechtkomen. Met iets meer moeite kun je de overprikkeling de baas worden. Deze tips kunnen je helpen:
Accepteer je overprikkeling. Mag jij van jezelf overprikkeld zijn? Stap Ć©Ć©n: stop met ertegen vechten. Het geeft niets.
Reflecteer. Als je al langere tijd rondloopt met klachten is het interessant om jezelf af te vragen hoe je leef- en denkpatroon de afgelopen periode is geweest. Wat kun je anders doen om je meer ontspannen te voelen?
Zet sociale activiteiten naar je eigen hand. Ben je hoogsensitief, dan is het heel fijn om zelf de activiteit, plek, tijd en tijdsduur te kunnen bepalen. Dan kun je bijvoorbeeld een cafƩ uitzoeken met fijne akoestiek en weet je hoe lang de afspraak duurt. Heb je minder zin in een activiteit? Maak het voor jezelf comfortabel door bijvoorbeeld een taxi te nemen naar een evenement of puzzel mee te nemen naar een familiedag.
Doe ontspanningsoefeningen. Pak dagelijks een moment rust en doe dan ontspanningsoefeningen. Naar rustige muziek luisteren of knuffelen met je huisdier valt hier ook onder.
Leer je afschermen. Dit kan natuurlijk niet altijd, maar wees je bewust van de vaste prikkels in je huis en op je werk. Wat kun je hieraan veranderen? Van de tocht verhelpen in je huis tot de muziek uitzetten op het werk.
Zorg voor verwerkingstijd; tijd om prikkels die je hebt opgevangen los te laten. Dat lukt namelijk niet in Ć©Ć©n keer. Plan bijvoorbeeld een uur per dag hiervoor.
Doe als de Sims. Bij het spel De Sims hebben de personen allemaal balkjes die langzaam leeglopen en je weer kunt aanvullen. Denk aan eten, bewegen, ontspanning, slaap. Maak voor jezelf deze balkjes en zorg ervoor dat ze op elk moment gevuld zijn. Op die manier leer je luisteren naar je lijf en dat te doen waar je lichaam om vraagt.
Comments