Wat doet pesten met je zelfbeeld? En vooral, wat doet het bij het ontwikkelen van je eigen ik als je bijvoorbeeld op school wordt gepest. Hoe werkt dit door in je leven als puber en volwassene? In dit blog wil ik met je kijken naar wat voor invloed bovenstaande vragen hebben op jouw zelfbeeld. Daarnaast hoop ik je wat houvast te kunnen geven in hoe je met je zelfbeeld aan de slag zou kunnen!
Ontwikkeling van je zelfbeeld
Je wordt niet geboren met een zelfbeeld. Een baby is zich niet bewust van het feit dat hij/zij bestaat. Klinkt heel gek, maar het is echt waar! Pas rond 1,5 – 2 jaar, beginnen kinderen zich bewust te worden van zichzelf en herkennen ze zichzelf bijvoorbeeld op foto’s en in de spiegel.
In de jaren daarna, wordt je zelfbeeld steeds meer gevormd. En niet door jezelf, maar door andere. Het gedrag van andere en de reactie van andere om jouw heen, creëren en bepaald beeld over hoe jij gezien wordt. En dat beeld neem jij over als zelfbeeld. Dit geeft direct aan hoe ongelooflijk belangrijk het is dat je in een veilige omgeving kunt opgroeien. De mensen die het dichts bij je staan, zullen voor een groot en belangrijk deel jouw zelfbeeld vorm geven.
Jij als ouder of verzorger, of bijvoorbeeld opa of oma, geeft betekenis aan het gedrag van je kindje. Jij bepaalt waar het past op jouw ladder van normen en waarden en geeft dat terug aan je kind. Dit heeft invloed op de manier waarop jouw kind zichzelf ziet.
De ontwikkeling van het zelfbeeld staat nooit stil. In elke fase van je leven zul je feedback krijgen op jouw gedrag. Een deel hiervan wordt als automatisch meengenomen in hoe jij jezelf ziet. Dit betekent dat je er altijd veranderingen kunnen plaatsvinden.
“Jij mag lekker niet meedoen want je bent stom”
Je kunt je na het lezen van het stuk hierboven vast direct voorstellen hoe erg pesten is en hoeveel invloed dit heeft op je zelfbeeld. Jouw zelfbeeld is niet van jou. Het is een combinatie van directe feedback op jouw gedrag of op wat je zegt, en indirecte reacties waaruit jij afleidt hoe iemand jou ziet. Het is dus het beeld wat andere van jou hebben en aan jou teruggeven. Hierop is jouw zelfbeeld gebaseerd.
Als jij steeds maar weer te horen krijgt op school dat je stom bent omdat je bijvoorbeeld krullen hebt in plaats van stijl haar, gaat dit een grote invloed hebben op wat jij van jouw prachtige krullen vind. Je gaat een zelfbeeld vormen waarin jouw krullen niet goed genoeg zijn, niet mooi zijn, teveel pluizen. Noem maar op. Uiteindelijk kan het zelfs zover komen dat überhaupt jouw haar niet goed is.
Om het naar je volwassen leven te trekken, je bent wel erg raar als je geen wijntje drinkt op een feestje op je werk. Echt een partypooper. Niet gezellig. Als je gevoelig bent voor deze feedback zal jouw zelfbeeld hierdoor aangepast worden. Ken je die zin “Ik neem water, saai hé”? Dat komt omdat jij niet beter weet dan dat je niet gezellig bent als je geen alcohol drinkt. Onzin, maar dit is hoe het werkt.
Je begrijpt hoe ongelofelijk traumatiserend een omgeving kan zijn waarin veel gepest wordt. En ik wil niet iedereen over één kam scheren. Er zijn echt kinderen, jongeren en volwassene die een stuk minder gevoelig zijn voor negatieve invloed van buitenaf. En dan kom ik ook al bij mijn volgend stuk.
Jij mag er zijn
Wat jij meekrijgt vanuit huis of wat je je kind meegeeft, is de basis van je zelfbeeld. Je wilt er het liefst alles aan doen om een goed zelfbeeld te creëren. Dit zorgt er namelijk voor dat je meer zelfvertrouwen hebt en dus ook sterker in je schoenen kan staan. Automatisch kan dat er voor zorgen dat je zelfbeeld minder beïnvloed wordt door de feedback (of wel in dit blog het gepest) van anderen.
Als je vanuit huis meekrijgt dat jij er mag zijn, wekt dit een gevoel op van geliefd zijn. Krijg je complimenten over je proces (niet perse over je eindresultaat) dan geeft dit een gevoel van gezien worden. Krijg je aandacht en wordt en naar je geluisterd als je wat vertelt? Dan wekt dit weer op dat je er mag zijn met je verhaal. En zo heb je een mooi cirkeltje.
Hier begint al een basis. Zegt iemand dat je stom bent of er niet mooi uitziet? Dan weet jij dat je er mag zijn. Want dat is waar je zelfbeeld mee gestart is. Het is natuurlijk onwijs belangrijk om te leren dat dit ook zo is als je langer gepest wordt. Om als ouder actie te ondernemen op school en om je kind te ondersteunen. Het is en blijft een moeilijk iets.
Maar ik ben al volwassen
Ik merk dat ik als snel geneigd ben om het bij de kindertijd aan te pakken en hier ook op te focussen. Maar dat is niet fair. Jij die dit leest, kampt misschien wel met een negatief zelfbeeld. Omdat je gepest bent vroeger. Omdat je niet die veilige omgeving thuis hebt gehad die je zo nodig had. Omdat je nog steeds voelt dat je niet geaccepteerd wordt. Als eerste, je mag er zijn. Met je onzekerheden en je moeilijkheden. En je mag oefenen om te gaan geloven dat je genoeg bent zoals je bent. Om complimenten te ontvangen in plaats van ze af te stoten en langzaam maar zeker te gaan geloven dat je een leuk mens bent.
Dat klinkt allemaal heel makkelijk gezegd, maar dit zijn echt de 1e stapjes. Ik zeg vaak “Fake it till you make it”. Ofwel, blijf tegen jezelf zeggen dat je er mag zijn, dat je er toe doet en kies ervoor om complimenten geloven. Ook als je dit nog niet doet of voelt. Langzaam leer je jezelf dan aan om een patroon te doorbreken. Dit geeft ruimte voor een verandering in je zelfbeeld.
Bij deze wil ik je 3 leuke (vind je nu vast nog niet) oefeningen geven om te proberen! Zo kun je je zelfbeeld een positieve boost geven
Opdracht 1:
Houd een positiviteitsdagboekje bij. Neem elke dag de tijd om 3 dingen op te schrijven die je goed hebt gedaan die dag. Maakt dit niet te groot! Denk aan kleine dingen zoals “Koffie voor iemand gezet” “Mezelf een middagdutje gegund” “De deur voor iemand opgehouden”. Etc. Je geeft jezelf de mogelijkheid om positief naar jezelf te gaan kijken in plaats van naar de dingen die je niet oké vindt.
Opdracht 2:
Zeg elke keer iets aardigs over jezelf als je een reflectie van jezelf ziet. Dus niet alleen ‘s ochtends in de spiegel, maar ook in die winkelruit die zo onflatteus kan zijn. Hier geldt ook, kleine stapjes. “Wat zit mijn haar goed” “Wat fijn dat ik mezelf lachend spot” “Wat goed dat ik mijn make-up lekker aan het doen ben” “Fijn dat ik mijn baard zo goed heb verzorgd” enzovoorts. In het begin is het een beetje onwennig. Let erop dat het niet alleen over je uiterlijk hoeft te gaan. Je kunt ook jezelf zien en heel trots zijn op het feit dat je de badkamer net gepoetst hebt. Zeg het tegen jezelf. Positieve zelfspraak spreek de negatieve stemmen van binnen tegen. Ook als je dit nog niet gelooft
Opdracht 3:
Vraag eens aan mensen die jij belangrijk vindt, of ze positieve eigenschappen van jou willen opschrijven. Wat vinden ze nou leuk aan jou? Neem de tijd om dit goed door te lezen en op je in te laten werken. Én bewaar ze goed. Op een moment van twijfel of negatieve gedachten, kun je ze er eens bij pakken!
Ik hoop dat dit blog je een beetje op weg helpt. Zowel in het begrijpen van hoe jouw zelfbeeld tot stand is gekomen, hoe je dit aan je eventuele kinderen, neefjes en nichtjes, kleinkinderen of buurkinderen positief kan meegeven. En hoe je de eerste stapjes kunt zetten om je eigen zelfbeeld te veranderen als je dit wilt.